Bi formula juridiko dira ohikoenak: kontsumitzaile eta erabiltzaileen kooperatiba, eta zerbitzu-kooperatiba (enpresek sustatutako komunitateak badira). Zerbitzuak erabiltzen dituzten agenteak bazkide kontsumitzaileak eta/edo zerbitzu-bazkideak izango dira, eta zenbait eskubide eta betebehar izango dituzte.

Kooperatibetan, bazkide guztiek dute energia-komunitatean parte hartzeko eta harekin erlazionatutako erabakiak hartzeko eskubidea; bazkideek boto bana dute. Partaidetza-eremu horietan, energia-komunitatearen eraketa- eta funtzionamendu-arauekin erlazionatutako gaiei hel dakieke: inbertsioak, irabazien banaketa, tarifen definizioa, energia-komunitatearen zerbitzuak, etab. Beste eremu batzuk ere sortu daitezke, hala nola lantaldeak, informazio- eta eztabaida-saioak, etab.

Hainbat eratara hartu daiteke parte energia-komunitateetan. Lehenik eta behin, zerbitzu-bazkide gisa, energia ekoitziz eta/edo kontsumituz, kuota ekonomiko baten truke, energia-komunitatearen gastuak ordaintzeko (instalazioen mantentze-lanak, administrazio-gastuak, etab.). Bigarrenik, bazkide laguntzaile gisa, energia-komunitateari garatzen lagunduz, kapitala eta beste baliabide batzuk ekarrita eta/edo energia-komunitatearen jardueretan parte hartuta. Azkenik, bazkide izan gabe ere hartu dezakezu parte, energia-komunitatearen berri emanez edo harekiko sentsibilizatuz.

Aktibo dauden komunitateetan edo eratze-prozesuan daudenetan eman dezakezu izena, webgune honen orri nagusian aurkituko duzun mapan. Kooperatiba bateko bazkide gisa parte hartzeko, kapital sozialeko ekarpen bat egin behar da. Komunitate bakoitzak ezartzen du zenbatekoa, zerbitzuak erabiltzeko eskubide gisa. Ekarpen hori berreskura daiteke energia-komunitatetik irtetea erabakitzen bada. Kooperatibaren estatutuetan jasota daude eskubide horiek guztiak.

Energia-zerbitzuak erabiltzearen truke bazkideek ordaintzen dituzten kuota operatiboen bidez irauten dute energia-komunitateek.

Komunitatea nolakoa izango den erabakitzeko unean, zerbitzuen prezioak eta bazkideen arteko banaketa ezartzen dira; baliteke, ordea, hori guztia aldatzea komunitatearen beraren erabaki eta beharren arabera.

Bi multzotan banatu daitezke energia-komunitateetako gastuak. Alde batetik, energia-zerbitzuen gastuak ditugu. Zerbitzuak nola esleitzen edo erabiltzen diren kontuan hartuta proportzionalki ordaintzen diren gastu tekniko eta finantzarioak hartzen dituzte barnean.

Bestetik, komunitatearen egitura-gastuak. Hemen, kudeaketa administratibo edo komunitarioari buruzko gastuak sartzen dira, besteak beste.

Komunitatearen energia-zerbitzuez baliatzeko bazkideek ordaintzea adosten duten kuotetan islatuta daude gastu horiek guztiak.

Energia-zerbitzuak (instalazioak, sistemak, etab.) martxan jartzearekin lotuta daude energia-komunitatearen inbertsioak. Talde eragileak erabakitzen du nola finantzatzen diren inbertsio horiek. Funts publikoen, pribatuen edo bi eratakoen bidez finantzatu daitezke. Halaber, zerbitzuak erabiltzeko zer inbertsio egin behar den eta inbertsio horiek zer eskubide eta betebehar dakartzaten ezartzen da.

Bai, hartu ahal izango duzu parte energia-komunitatean, bazkide gisa, eta jaso ahal izango dituzu komunitateak eskaintzen dituen zerbitzuak. Bonu soziala jasotzeko funtsezko baldintzetako bat da ezarritako urteko energia-kontsumoaren atalasea ez gainditzea. Oro har, energia-komunitateko bazkide kontsumitzailea zarenean, sareko energia-kontsumoa murrizten duzu. Horrenbestez, egun bonu soziala jasotzen duten familiek prestazioa jasotzeko hautagarri izaten jarraituko dute.

Eremu ekonomikoan, argiaren fakturako guztizkoari aplikatzen zaio bonu soziala (kontratatutako potentzia eta kontsumoa). Sareko energia-kontsumoa jaitsi egingo denez partaide kontsumitzaileak komunitatearen energia jasotzen duenean, komunitatean parte hartzen hasi aurretik jasotzen zutena baino txikiagoa izango da bonu sozialaren prestazioa. Hala ere, kontuan izan behar da dirua aurreztuko dela energia-komunitateak ekoiztutako energia kontsumituz gero.

Azkenik, gogorarazi behar da, bonu soziala jasotzen jarraitzeko, familia horiek guztiek sarera konektatuta egon beharko dutela erreferentziako merkaturatzaileen bidez (CUR), eta hori guztiz bateragarria da, energia-komunitateetako partaide baitira.

Zure udalerriko edo auzoko energia-komunitatearen egungo egoera “Aktibatzeko” bada, hutsetik hasiko dela esan nahi du. Energia-komunitatea sortzen laguntzeko hainbat aukera eskaintzen dizkizugu:

1. Egin deialdia sare sozialetan; argitalpen-txantiloiaren kopia bat erabil dezakezu mezuak Twitterrera, Instagramera, WhatsAppera edo gogoko duzun sarera egokitzeko, eta senideak, lagunak eta bizilagunak parte hartzera animatzeko. Mapan ageri den informazioan aurkituko dituzu zure udalerriko edo auzoko energia-komunitatean izena emateko estekak; hain justu, somcomunitats.coop webgunearen orri nagusian.
2. Antolatu hitzaldi bat (aurrez aurrekoa edo onlinekoa) elementu autokudeagarriekin; hala nola komunitatearen berri ematen duen kartel bat, proiektatzeko aurkezpen bat eta informazio gehiago ematen duten gida didaktikoak.
3. Egokitu idazki-proposamen bat zure inguruko administrazio publikoei bidaltzeko (udala, eskualde-kontseilua, ikastetxeak, institutuak…), komunitatearekin bat egin dezaten eta haiek ere beren energia-komunitatearen berri eman dezaten, energia-trantsizioa guztion kontua baita.

Dagoeneko antolatu bazara eta energia-komunitate bat bultzatzen ari bazara ekonomia sozialean oinarrituta, jarri gurekin harremanetan formulario honen bidez, eta mapan agertzeko eskatu ahal izango duzu, zure udalerriari edo auzoari dagokion markatzailea zeure eginez edo beste markatzaile bat gehituz. Som Comunitatsen barruan zure energia-komunitatearen web-fitxa propio bat sortzea eskaintzen dizugu. Fitxa hori mapari estekatuta egongo da, eta modulu bat izango du, interesa duten guztiak zurekin harremanetan jar daitezen, nahi duzun helbide elektronikoaren bitartez, eta energia-komunitateari buruzko berritasunak ere helarazi ahal izan diezazkiezun. Aurrerago, behin mapan agertzean eta webgunean egotean, Som Comunitatseko zure kidetza erabat formalizatzeko eskatu ahal izango duzu, eta sozietatearen alderdia (adib., bazkideen alta eta kuotak) eta aktibatu nahi dituzun energia-zerbitzuak (adib., autokontsumo partekatua, mugikortasun jasangarria eta erosketa kolektiboak) kudeatzen hasi ahal izango zara.

Bazkide bakoitzak nahi dituen zerbitzuak lor ditzake, energia-komunitateak zer eskaintzen duen. Horren truke, zenbait kuota ordaindu behar dira zerbitzu horiek erabiltzeko. Energia-komunitate bakoitzak zehazten ditu zerbitzuak esleitzeko irizpideak, zenbait baldintzatzaile kontuan hartuta; esaterako, kontsumo-efizientzia, demokratizazioa, esparru geografikoa edo araudia.

Energia-komunitateek era guztietako energia-zerbitzuak eskain ditzakete, zure kontsumo-beharren arabera. Energia elektrikoari dagokionez, eguzki-plaken bidez sortzen da, eta, beraz, eguzki-orduetan lortzen da. Alegia, gauez, sare elektrikotik dator energia. Argindarra eguzki-orduetan erabiltzen duten bazkideek gehiago aurrezten dute fakturan. Hala ere, etxean badira kontsumo erregularrak eta aldizkakoak (esaterako, hozkailuaren kontsumoa), eta kontsumo horiek erabil dezakete eguzki-plakek sortutako energia, nahiz eta inor ez egon etxebizitzan.

Bestalde, bazkide bati esleitzen zaion baina kontsumitzen ez den energia-komunitatearen energia sare elektrikora isurtzen da, eta argindarraren fakturan konpentsatzen da, gutxiago kobratuta.

Energia-komunitateek askotariko energia-zerbitzuak eskain ditzakete, eguzki-plaken bidez energia elektrikoa sortzeaz gain. Etxean plakak edukita ere, bazkide laguntzaile, ekoizle edo kontsumitzaile gisa hartu dezakezu parte energia-komunitatean.

Ez bazara jabea, energia-komunitateko bazkide kontsumitzaile edo laguntzaile egin zaitezke. Baina, energia kontsumitzen duen bazkide izateko, zeure izenean egon behar du argiaren kontratuak.

Bizileku berria energia-komunitatearen autokontsumoko instalazioaren ingurutik kanpo badago, instalazio horretako energia jasotzeari utziko diozu. Egoera horretan bazaude, onena da jakitea ea zure energia-komunitateak energia sortzeko beste instalazio batzuk dituen edo zure bizileku berritik gertu energia sortzen duen beste energia-komunitaterik badagoen. Aukera horietako bat bera ere ez badago, baja eman ahal izango duzu energia-komunitatean, hala erabakitzen baduzu.

Energia-komunitate bateko partaide izateko, ez da beharrezkoa denek argindarraren merkaturatzailearekin egon behar izatea. Komunitateak berak hala erabaki dezake, garrantzitsua iruditzen bazaio.

Horrenbestez, egokiagotzat jotzen bada, energia-komunitateko enpresa kontsumitzaile bakoitzak nahi duen merkaturatzaileari kontratatu ahal izango dio argia, eta, beraz, haren fakturak jasoko ditu, baina, aldi berean, energia-komunitatearen energia eskuratuko du.

Som Energia argindar berdea ekoizten eta merkaturatzen duen kooperatiba bat da. Bazkidetzen denak argia kontratatu dezake, energia berriztagarriak sortzeko proiektuetan parte hartu, ekarpenak egin kapital sozialari, eta aktiboki parte hartu kooperatibetan eta herri-ikasgelako prestakuntza-saioetan.

Energia-komunitate bateko partaide bazara, toki-eremuan sustatuko duzu energia-trantsizioa: lurraldean energia berriztagarriak sortzen eta banatzen lagunduko duzu, herritarrak ahaldunduko dituzu, eta udal-erakundeak sartuko dituzu eraldaketa horretan. Bi aukera osagarri dira energia lortzeko, energia-komunitatearen bitartez eta, aldi berean, Som Energiaren bitartez, beharrezkoa denean. Edonola ere, Som Energia eta energia-komunitatea bi erakunde independente dira, eta biekin harremanetan egon behar da.

Energia-pobretasuneko egoeran dauden familiak energia-komunitateetako partaide izan daitezen, premisak gehitu ditzakegu estatutuetan, haiei lehentasuna emateko, eta udalei ere proposa diezaiekegu energia-instalazioetako eremuak lagatzeko hitzarmenetan zenbait klausula gehitzea, familia horiei lehentasuna emateko.

Gainera, azter liteke energia-pobretasuneko egoeran dauden familiek kuota txikiagoa ordaintzea eta/edo hasierako kapital-ekarpen txikiagoak egitea, edo kuotarik ordaindu edo ekarpenik egin behar ez izatea.